Waar de pekoliestenen in het Mühlviertel allemaal over gaan.
Pekolie branden: Een UNESCO immaterieel cultureel erfgoed in de bossen van het oostelijke Mühlviertel.
Als je door de bossen in de regio wandelt, kom je af en toe een steen tegen met mysterieus uitziende tekens die in het bijna platte oppervlak zijn gekerfd. Deze lijken meestal op een blad, met een centrale hoofdgroef waarin aan weerszijden secundaire groeven lopen, die overeenkomen met de ribben van een blad.
Wat menig wandelaar verbaast, zijn de getuigen van een heel bijzonder cultuurgoed in Opper-Oostenrijk. In het oostelijke Mühlviertel werden en worden deze stenen gebruikt om pekolie te verbranden . Een ambacht met een belangrijke geschiedenis dat sinds 2013 hoog gewaardeerd wordt als immaterieel cultureel erfgoed van UNESCO.
Vroeger, toen de bevolking geen dokter tot hun beschikking had, werd "de Heilsam" bijna als wondermiddel gebruikt. Met zijn antiseptische werking bewees pekolie zijn reputatie als de "apotheek van de boom" voor verrekkingen of verwondingen bij mens en dier.
De kennis van het traditionele ambacht van het branden van pekolie ging echter geleidelijk verloren. Artsen waren plotseling makkelijker te bereiken door de toenemende mobiliteit en de traditionele volksgeneeskunde werd steeds minder belangrijk. Als gevolg daarvan kon de extractie van de geneeskrachtige stof ook in dit land niet als een voortdurende traditie bewaard blijven. Het verbranden van pekolie is echter niet vergeten.
Dit is te danken aan Hermann Sandner uit Kefermarkt, die een aanvraag indiende voor opname als immaterieel werelderfgoed van UNESCO en in 2013 succesvol was - of Fritz Frühwirt uit St. Leonhard, die in kleine kring nog steeds pekolie destilleert en zijn kennis graag doorgeeft aan anderen. Zoals Mario Thauerböck, die weer weet hoe hij het zwarte goud moet destilleren en nu regelmatig het ambacht uitoefent op de pekoliesteen voor zijn biologische boerderij in Kaltenberg. En het is echt zo: pekolie destilleren is een kunst op zich.
Pech hebben! Maar hoe?
De extractie van de heilzame
De granieten stenen die typisch zijn voor het Mühlviertel worden gebruikt om dit beproefde huismiddel te verbranden.
Overigens worden voor het verbranden van pekolie alleen harsrijke uitlopers van dennenbomen gebruikt, evenals kernstukken van onderstammen en versnipperd harsrijk dennenhout.
De reden waarom alleen dit hout wordt gebruikt, is dat andere bomen hun hars naar buiten afgeven zodra ze gewond raken. Den en lariks beschermen hun breuken met hars aan de binnenkant - ze zijn dus echt harsrijk en het zijn precies deze gebieden waar de pekoliebrander naar op zoek is!
Splijt het hout en leg het strak tegen elkaar op de pekoliesteen.
Dek voorzichtig af met sparrentakken.
Dek af met turfstenen en brand door een ontstekingsgat.
Het harsrijke hout wordt dan opgestapeld in een piramidevorm - zoals een houtskoolstapel - zorgvuldig bedekt met sparrentakken en afgedicht met stukjes turf en aarde. Volgens oud gebruik wordt de stapel 's middags aangestoken, d.w.z. wanneer de zon op zijn hoogst staat, aan de bovenkant van de hellende steen. Het vuur wordt dan 24 uur lang in stilte gevoed. Door het gebrek aan zuurstof kan het opgestapelde hout niet verbranden, maar smeult het langzaam en door de hitte wordt de hars "uitgezweet" als pekolie.
De druppelende olie stroomt in de groeven naar de onderkant van de steen. Daar wordt een gat geboord of het kanaal blijft open tot aan de rand van de steen en er wordt een opvangvat onder geplaatst. De "Heilsam" die op deze manier wordt verkregen, wordt puur gebruikt of gemengd met reuzel, boter of olijfolie en bijenhoning om een zalf te maken.
Weer en wind? Pech!
Je kunt pekolie niet in alle weersomstandigheden branden, maar alleen op zomerse dagen met een omgevingstemperatuur van rond de 25°C. Daaronder is de steen te koud. Daaronder is de steen te koud, wat tot gevolg zou hebben dat de hars stolt terwijl het uit de groeven loopt en in de oven verbrandt. Om optimaal te profiteren van de vele zonuren wordt de oven daarom meestal rond de zomerzonnewende opgestookt.
Mogelijke toepassingen
Dit beproefde huismiddeltje werd vroeger veel gebruikt in de diergeneeskunde en de volksgeneeskunde en wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt. Bij paarden wordt het nog steeds op de hoef aangebracht om spruw te behandelen. Bij vee dat lijdt aan larvenplaag op de bergweide, wordt het gebruikt als ontsmettingsmiddel voor de aangetaste, verwijderde delen van de huid.
In de menselijke geneeskunde wordt het gebruikt als helend middel bij kneuzingen en als tractiezalf voor wonden , vooral om ettervorming te voorkomen. Gemengd met lanoline is het ook effectief bij hielspoor, reuma, jicht, ischias en gewrichtsontstekingen.
De helende pekolie is verkrijgbaar op verschillende ambachtelijke en boerenmarkten in de regio of in de boerderijwinkel van de familie Thauerböck.
Pek vinden? De pekoliestenen in het Mühlviertel.
Meer dan 90 pekoliestenen getuigen van het oude handwerk in het oostelijke Mühlviertel. Oplettende bezoekers komen deze natuurlijke formaties van cultuurhistorische waarde tegen tijdens wandelingen in de regio of ervaren het oude ambacht van dichtbij tijdens geselecteerde evenementen.
Pekolie wandelroute Elz
In 2005 werd in Elz een pekoliewandelpad aangelegd dat langs de pekoliestenen van Elz loopt en op borden informatie geeft over de verbranding van pekolie. Op bijzonder heldere dagen kun je ook genieten van een prachtig uitzicht op de Alpen.
Maak van dichtbij kennis met het verbranden van pekolie
U kunt dit immateriële cultuurgoed niet alleen live beleven bij de familie Thauerböck, die u graag telefonisch of per e-mail benadert, maar ook bij de pekolieverbrandingen in het kader van evenementen en dorpsfeesten.
De Boheemse Bosschool in Ulrichsberg biedt een educatieve workshop aan als onderdeel van het natuurspektakel: Zo veel geluk met de pek - zelf pekzalf roeren rond het kampvuur, waarbij je niet alleen meer leert over de productie van het natuurproduct, maar ook leert hoe het huismiddeltje gebruikt kan worden voor mens en dier.
Dit kan je ook interesseren
Uw vraag
Heb je vragen? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen!
Aub alle * invullen.